PROJEKTOWE I INTERDYSCYPLINARNE WSPIERANIE SAMODZIELNOŚCI UCZNIA

Refleksje związane z tematem wspierania samodzielności ucznia zostały zebrane po prelekcji podczas V spotkania Redzkiego Klubu Kreatywnego Nauczyciela, którego organizatorem jest Irmina Żarska (Irmina Żarska-Rysunkowy język polski).

Czym jest samodzielność uczniowska? Czy w ogóle taka istnieje? Jak ją kształtować? W jaki sposób wspierać?

Wincenty Okoń definiuje ją jako formę pracy wymagająca samodzielnego zaplanowania, wykonania i skontrolowania własnej działalności pod ogólną opieką i kontrolą nauczyciela. Włodzimierz Szewczuk uważa, że jest to proces stopniowego osiągania przez jednostkę kontroli nad czynnikami determinującymi działanie.

Nie ulega wątpliwości, że samodzielność to cecha myślenia i działania człowieka, warunkująca poziom jego aktywności, osiągnięć w różnych strefach działania, wyznaczająca poziom regulacji stosunków człowieka ze światem, jak i sterowania własną aktywnością. Stanowi element składowy celów kształcenia, rozwijania się w toku wykonywanych zadań i jednocześnie warunkuje ich efekty.

Na pewno niejeden nauczyciel narzeka, że uczniowie są leniwi, znudzeni, łatwo się poddają, sięgają po gotowe rozwiązania, nie są kreatywni i przedsiębiorczy. Szczególnie w dobie nauczania online. 

Na pewno też niejeden zastanawia się, co zrobić, by jego uczniowie zaczęli wykazywać się zaradnością, nie czekali na wiedzę podaną na tacy, szukali, podejmowali działania, realizowali zlecone zadania. 

Jak wynika z raportu z badań Centrum Cyfrowego Edukacja zdalna w czasie pandemii. Edycja II, lockdown spowodował, że nauczyciele otworzyli się na fakty. Zaczęli zdawać sobie sprawę z zupełnej nieprzydatności metody podawczej. Przestała się ona całkowicie sprawdzać. Musieli sięgnąć po rozwiązania, które mogły zaktywizować ucznia do samodzielnej pracy. Wybrali metody, które należą do moich ulubionych - zadania problemowe, miniprojekty, odwrócone lekcje. Wszystko okraszali wykorzystaniem narzędzi cyfrowych, których obsługa nastręczała młodzieży (o dziwo!) wiele problemów. Dostrzegli również, że nauczanie pamięciowe jest bezsensowne. Bo jakiż ma cel wkuwanie na pamięć ogromnej ilości materiału w XXI wieku, gdzie wszystkie potrzebne informacje są na wyciągnięcie ręki? 

Nasi uczniowie (i my też) żyjemy w świecie, który jest zmienny, niepewny, złożony i niejednoznaczny. Nie uda nam się wyposażyć naszych podopiecznych w kompetencje potrzebne w takiej rzeczywistości, jeśli nadal będziemy zanurzeni w przestarzałym sposobie prowadzenia zajęć, który bezwzględnie zabiera radość uczenia, zmusza do posłuszeństwa, straszy oceną i pokazuje świat zbudowany z niepołączonych wycinków. Przecież procesy zachodzące w świecie wzajemnie się warunkują, a nauki je opisujące powinny wdrażać do myślenia holistycznego i uczyć wielopoziomowego rozumienia rzeczywistości. 

Od wielu już lat staram się pracować tak, by umożliwić moim uczniom osiąganie optymalnego poziomu pożądanych kompetencji. 

W jaki sposób to robię? Wykorzystuję projekty i miniprojekty lekcyjne. Pozwalam uczniom działać, stojąc z boku i obserwując ich zmagania z wielopoziomowym zadaniem. Wspieram dobrą radą, wskazówką, ale nie narzucam i nie oceniam, wytykając błędy. Powtarzam uczniom do znudzenia, że to właśnie błąd ma największą siłę sprawczą w edukacji. Ale tylko taki błąd, który nie jest napiętnowany, wytykany lub wyśmiewany. Błąd konstruktywny, który natrafia na bezpieczną przestrzeń, jest zanalizowany, zrozumiany i dowartościowany. 

Przygotowując materiały dla uczniów, staram się także ukazać interdyscyplinarność zjawisk i zagadnień. 

Poniżej znajdują się dwa przykładowe miniprojekty lekcyjne, które zaproponowałam w klasach IV-VIII w trakcie nauczania zdalnego. 

Pierwszy materiał to międzyprzedmiotowa kolekcja zadań, którą można zaproponować na poszczególnych lekcjach lub zorganizować dzień tematyczny w szkole:

• Dzień Grzyba - zbiór powstał we współpracy z Moniką Iwanowską i Marcinem Michalikiem na potrzeby facebookowej grupy "Interdyscyplinarnie i projektowo". Obfituje w zadania polonistyczne, językowe, matematyczne, eksperymenty przyrodnicze, rysownicze i z zakresu wychowania fizycznego. Nic tylko brać i wykorzystywać!

• Projektem przez starożytny Rzym z bohaterami "Quo vadis"

Ten lekturowy projekt powstał na bazie materiału przygotowanego przez Magdalenę Krajewską i Dankę Kaczmarowską z ZPO Tuczno. Zaproponowane zadania łączą język polski, historię, religię, wiedzę o społeczeństwie. Ta forma okazała się strzałem w dziesiątkę w klasie bardzo podzielonej, nieskorej do współpracy. 

Pozostawiłam uczniom tego zespołu możliwość wyboru sposobu działania przy projekcie. Z czternastu uczniów tylko trzech pracuje samodzielnie, reszta połączyła się w grupy. Spotykamy się codziennie w wyznaczonych pokojach na Classroomie. Wpuszczam uczniów, a oni pracują. 

Naprawdę. 

Sami. 

Praca idzie im doskonale, po zakończonych zajęciach mamy jeszcze spotkanie podsumowujące. Powstają takie perełki:

Już się nie mogę doczekać prezentacji końcowej i wniosków!

I cieszę się, że działają. Samodzielnie! 😍

, a nauki